10 شرط لازم برای وام به خدا

 

---

قرآن مجید تعبیر لطیف و بزرگوارانه اى در مورد انفاق در راه خدا دارد و از آن به عنوان وام دادن به خدا تعبیر مى کند ، وامى که سود کلانى از سوى خدا به آن پرداخته مى شود.

---

 

جالب این است که از آن تعبیر به «قرض الحسنه» مى کند این تعبیر، اشاره اى به این حقیقت دارد که وام دادن انواع و اقسامى دارد که بعضى را «وام نیکو» و بعضى را وام کم ارزش و یا حتّى بى ارزش مى توان شمرد !

 

قرآن مجید شرایط وام نیکو را در برابر خداوند، یا به تعبیر دیگر، «انفاق ارزشمند» را در آیات مختلف بیان کرده است، و بعضى از مفسّران از جمع آورى آن ده شرط به شرح زیر استفاده کرده اند.

انفاق از بهترین قسمت مال انتخاب شود، نه از اموال کم ارزش:

«یَـأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ أَنْفِقُواْ مِنْ طَیِّبَاتِ مَاکَسَبْتُمْ وَمِمَّآ أَخْرَجْنَا لَکُم مِّنَ الاَْرْضِ وَلاَتَیَمَّمُواْ ا لْخَبِیثَ مِنْهُ تُنْفِقُونَ وَلَسْتُمْ بِــَاخِذِیهِ إِلاَّ  أَن تُغْمِضُواْ فِیهِ وَاعْلَمُواْ أَنَّ اللَّهَ غَنِىٌّ حَمِیدٌ » (1) ؛

اى کسانى که ایمان آورده اید، از اموال پاکیزه اى که به دست آورده اید، یا از زمین براى شما خارج ساخته ایم، انفاق کنید و به سراغ قسمتهاى ناپاک (براى انفاق) نروید، در حالى که خودتان حاضر نیستید آنها را بپذیرید، مگر از روى اغماض، و بدانید خداوند بى نیاز و شایسته ستایش است.

از اموالى که مورد نیاز مردم است، باشد، همان گونه که مى فرماید :

«وَیُ?ْثِرُونَ عَلَى أَنْفُسِهِمْ وَلَوْ کَانَ بِهِمْ خَصَاصَةٌ » ؛(2)

آنها دیگران را بر خود مقدّم مى دارند، هر چند خود شدیداً نیازمند باشند.

به کسانى انفاق کند که سخت به آن نیازمندند و اولویّتها را در نظر گیرد:

«لِلْفُقَرَآءِ الَّذِینَ أُحْصِرُواْ فِى سَبِیلِ اللَّهِ » ؛ (3)

(انفاق شما مخصوصاً) براى نیازمندانى باشد که در راه خدا در محاصره قرار گرفته اند.

 

 

انفاق اگر مکتوم باشد، بهتر است:

 

«و إن تُخْفُوهَا وَتُ?ْتُوهَا الْفُقَرَاءَ فَهُوَ خَیْرٌ لَّکُمْ » (4) ؛

هر گاه آنها را مخفى ساخته و به نیازمندان بدهید، براى شما بهتر است.

هرگز منّت و آزارى با آن همراه نباشد:

«یَأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ لاَ تُبْطِلُواْ صَدَقَاتِکُم بِالْمَنّ وَالأَذَى» (5) ؛ اى کسانى که ایمان آورده اید، انفاقهاى خود را با منّت و آزار باطل نکنید! 

انفاق باید توأم با اخلاص و پاکى نیّت باشد:

«یُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللهِ » (6) ؛ (کسانى که) اموالشان را براى جلب خشنودى خداوند انفاق مى کنند.

آنچه را انفاق مى کند، کوچک و کم اهمّیّت بشمارد، هر چند ظاهراً بزرگ باشد:

«وَلاَ تَمْنُن تَسْتَکْثِرُ » (7) ؛

(به هنگام انفاق) منّت مگذار و آن را بزرگ مشمر !

از اموالى باشد که به آن دل بسته است و مورد علاقه او است:

«لَن تَنَالُواْ الْبِرَّ حَتَّى تُنفِقُواْ مِمَّا تُحِبُّونَ »(8) ؛

 

 

هرگز به حقیقت نیکوکارى نمى رسید مگر این که از آنچه دوست دارید، انفاق کنید.

 

هرگز خود را مالک حقیقى تصوّر نکند، بلکه خود را واسطه اى میان خالق و خلق بداند:

«وانفقوا ممّا جعلکم مستخلفین فیه » (9) ؛ انفاق کنید از آنچه خداوند شما را نماینده خود در آن قرار داده است.

و قبل از هر چیز باید انفاق از اموال حلال باشد، چرا که خداوند فقط آن را مى پذیرد:

«إنّما یتقبّل الله من المتّقین » (10) ؛ خداوند تنها از پرهیزگاران قبول مى کند.

آنچه گفته شد در واقع قسمت مهمّى از اوصاف و شرایط لازم انفاق مقبول است، ولى منحصر به اینها نیست، و با دقّت و تأمّل در آیات و روایات اسلامى به شرایط دیگرى نیز مى توان دست یافت.

ضمناً آنچه گفته شد، بعضى از شرایط «واجب» است (مانند عدم منّت و آزار و ریاکارى) ، و بعضى، از شرایط کمال است (مانند ایثار به نفس در موقع حاجت خویشتن) ، که عدم آن، ارزش انفاق را از میان نمى برد هر چند در سطح اعلا قرار نگیرد.

 

پی نوشت ها :

1. سوره بقره، آیه 267.

2. سوره حشر، آیه 9.

3. سوره بقره، ایه 273.

4. سوره بقره، آیه 271.

5 . سوره بقره ، آیه 264 .

6 . سوره بقره ، آیه 265 .

7 . سوره مدثّر ، آیه 6 .

8 . سوره آل عمران ، آیه 92 .

9 . سوره حدید ، آیه 7 .

10. سوره مائده ، آیه 27 .