اصول حرکت به سوی عالم برزخ
اصول حرکت به سوی عالم برزخ
چگونگی زندگی در برزخ، بسته به چگونه زیستن در دنیا
اصول حرکت
مراحل حرکت از دنیا به سوی برزخ
انواع تولد در دنیا و آخرت
شناخت محسوسات دنیا، برای درک کمالات انسانی
اصول حرکت به سوی عالم برزخ
اشاره:
راه، مسیر رسیدن به هدف مطلوب را نشان می دهد. شناخت راه در هر حرکت و جنبشی در حیات فردی و اجتماعی، مهمترین رکن پس از انتخاب هدف و پیش از شروع حرکت است. انسان به عنوان گل سرسبد جهان هستی و عصاره آفرینش، بنابر نفخه ی نهفته ی الهی در وجود خویش، همواره در مسیر کمال در تکاپوست .اما سرکشی نفس و راهزنی شیطان امکان انتخاب نقطه کمال واقعی و انتخاب مسیر مطلوب را با مشکل مواجه می کند و اینجاست که ضرورت شناخت هدف و انتخاب مسیر مناسب و کم خطر برای وصول به کمال مطلوب بیش از پیش خود را می نمایاند.
سلسله مباحث راهشناسی شامل مجموعه جلسات سخنرانی استاد محمد شجاعی است که پس از تلخیص و ویرایش تقدیم می گردد.
این گفتار سعی دارد تا با ترسیم هدف مطلوب انسان و معرفی مستقیم ترین، کم خطر ترین و نزدیکترین راه برای رسیدن به آن هدف، چشم اندازی را برای مشتاقان طریق کمال انسانی و بویژه علاقمندان جوان و مبتدی با بیانی رسا و روان ترسیم نماید .
جلسات سخنرانی راه شناسی در 54 جلسه ایراد شده است.
این دنیا با همه عظمتش در مقابل آخرت، مثل رحم مادر است در مقابل دنیا. انسان در دنیا مثل جنینی است که با مرگ به عالم برزخ وارد و متولد میشود. این تولد، با رها ساختن بدن صورت میگیرد. مثل خواب که ما را وارد فضای جدیدی میکند.
ما مسافریم
آیات و روایات به ما یادآوری میکنند که در دنیا مسافریم و باید به عالم برزخ منتقل شویم. خداوند به پیامبر(صل الله وعلیه و آله)فرمود: (انّک میّتٌ و انّهم میّتونـ ای پیامبر! تو مردهای و دیگران نیز مرده هستند)، نه اینکه خواهی مرد. این به معنی نزدیک بودن مرگ است.
پیامبر فرمود: (موتوا قبل ان تموتوا؛ قبل از آنکه شما را بمیرانند، بمیرید.) یعنی در حالی که جسم شما در این دنیاست، روح خود را به عالم برزخ بفرستید و در همین دنیا با قوانین آخرتی که محیط بر دنیاست، زندگی کنید. به همین دلیل فرمودند: (الآخره محیطه بالدنیا ـ آخرت به دنیا احاطه دارد.)
چگونگی زندگی در برزخ، بسته به چگونه زیستن در دنیا
نوع زندگی سعادتمندانه یا پرعذاب در برزخ، بستگی به نوع زندگی ما در دنیا دارد. اگر جنین در رحم مادر زندگی موفقی را طی کند، در دنیا تولد سالمی خواهد داشت وگرنه تولدش آغاز عذابهای اوست.
بسیار بودهاند افرادی که با آرزوهای دنیوی محاسبات زیادی کردند و به آنها نرسیدند. قرآن و معصومین به ما سفارش کردهاند غافل نشویم و برای کسب کمال روح تلاش کنیم، زیرا اصل شخصیت ما روح است و نه جسم و مادیات ما.
اصول حرکت
الف ـ ضرورت عمل با معرفت:
حضرت علی(علیه السلام) فرمود: (ما من حرکه الّا و انت محتاج فیها الی معرفه[1]ـ هیچ حرکتی نیست مگر اینکه تو در آن نیاز به معرفت داری.)
ب ـ آفات حرکت بدون معرفت:
1 ـ امام صادق(علیه السلام )فرمود: (العامل علی غیر بصیره، کالسائر علی غیر طریق، لا تزیده سرعه السیر الّا بُعداً ـ عملکننده بدون بصیرت، مانند کسی است که در مسیر درست حرکت نمیکند. بنابراین هرچه سرعتش بیشتر باشد، از راه اصلی دورتر میشود.
2 ـ امام صادق(علیه السلام ) فرمود: (من عمل علی غیره بصیره، کان یُفسده اکثر من ما یصلح ـ کسی که از روی بصیرت عمل نکند، فسادش بیشتر از اصلاحش خواهد شد.)
رعایت اصول حرکت و زندگی دنیا به سوی عالم برزخ:
وقتی میگوییم مقصد زندگی ما عالم برزخ است، نباید ذهنمان برود به لحظهای که از دنیا میرویم، بلکه مقصود این است که تمام آنچه که در زندگی دنیا انجام میدهیم برای رسیدن به مقصد برزخ و آخرت باشد که زندگی ابدی ما را تشکیل میدهد.
هنگامی که به ما بگویند 3 روز دیگر به یک اردو یا یک سفر چند روزه خواهیم رفت، ما چه میکنیم؟ شروع میکنیم به تهیه امکانات لازم، از پوشاک و خوراک و سایر ملزومات، وگرنه در مقصد با سختی و عذاب مواجه خواهیم شد.
بنابراین، برای انسان که گریزی از رفتن به سوی مقصد برزخ ندارد، واجب است که معرفت لازم را برای نحوه حرکت و تهیه امکانات لازم به سوی آن عالم را کسب کند.
حرکت مادی و معنوی: حرکت و رشد انسان دو نوع است: مادی و معنوی. برخی افراد رشد مادی دارند، اما از رشد معنوی بیبهره یا کمبهرهاند. رشد مادی به جسم مربوط است و رشد معنوی به روح.
مراحل حرکت از رحم مادر به سوی دنیا
1 ـ سلول: پس از لقاح بین اسپرم مرد و تخمک زن، یک سلول ایجاد میشود.
2 ـ توده سلولی: سلول شروع به رشد میکند و به سه قسمت تقسیم میشود که سه بخش بدن انسان را میسازد.
3 ـ اندامسازی: اندامهایی مثل دست، پا، چشم، قلب، کلیه، ستون فقرات و... در این مرحله ساخته میشود.
مراحل حرکت از دنیا به سوی برزخ
حرکت و رشد مادی: 1 ـ نوزادی، 2 ـ کودکی، 3 ـ نوجوانی، 4 ـ جوانی، 5 ـ میانسالی، 6 ـ پیری. انسان در این دورهها برای انواع رشدهای مادی و دنیایی تلاش میکند.
حرکت و رشد معنوی: رشد معنوی کسب فضایل اخلاقی و زدودن رذیلههای اخلاقی است. روح که اصل شخصیت انسان است باید برای کسب نیازمندیهای زندگی آخرتی آماده شود. شخصیت روح، از راه گوش، چشم، افکار، نوع ارتباطهای دینی یا غیردینی و غذاهایی که به آن داده میشود، شکل میگیرد.
نتیجه حرکت آگاهانه و ناآگاهانه
نتیجه حرکت و رشد آگاهانه در رحم مادر، تولد سالم و نتیجه حرکت ناآگاهانه، تولد ناقص، بیمار و... است. ناقصالخلقهها در رحم مادر، حرکت و رشد ناآگاهانهای داشتهاند که منطبق با نظام زیستی دنیا نبوده است. بنابراین، اگر آنچه که برای زندگی ابدی آخرتی نیاز داریم، در رحم دنیا کسب نکنیم، هنگام مرگ (تولد به برزخ) تولد سالمی نخواهیم داشت.
حرکت آگاهانه، فقط کسب اطلاعات آخرتی نیست
حرکت آگاهانه در دنیا، تنها این نیست که اطلاعات آخرتی داشته باشیم، بلکه مقصود این است که طوری در دنیا زندگی کنیم که امکانات لازم برای زندگی در شرایط زیستی عالم برزخ را کسب کنیم. در همه کارها اعم از درس خواندن، شغل، تفریح، خانواده و جامعه، شخصیت ارزشمندی کسب کنیم تا آن را با خود به عالم برزخ ببریم، نه جاذبههایی که ما را در راه دنیا متوقف کند. باید بتوانیم آنچه را که کسب کرده ایم به عالمی ببریم که به قول قرآن: «یوم لا ینفع مال و لا بنون، الا من اتی الله بقلب سلیم[2] ـ در آن روز، نه مال و نه فرزند به انسان نفعی نمیرساند، بلکه نفع از آن کسی است که از دنیا با خود قلب سلیمی بیاورد.»
با چنین دیدگاهی، دنیا و آخرت را یکپارچه و متصل به هم میبینیم، نه جدا از هم. پس باید در عمر کوتاهی که در هر لحظه میتوان سرنوشت میلیونها سال را تعیین کرد، یاد بگیریم و عمل کنیم. اما نباید مانند کسانی باشیم که 5 یا 10 سال کسب علم دنیایی میکنند، اما از علوم آخرتی بیبهرهاند. اینها مغضوب خداوند هستند.
پیامبر اکرم9 فرمودند: «ان الله یبغض کل عالم بالدنیا، جاهل بالآخره ـ خداوند بر هر عالم به دنیا که جاهل به آخرت است، غضب میکند.»
حضرت فرمودند: از ما نیست کسی که یک روز در هفته را برای آموزش دینش قرار ندهد.
بنابراین در مدت محدود عمر، باید در حرکت به سوی آخرت، این آگاهی را کسب کنیم که اوضاع زندگی ابدی چگونه است و چهطور افراد را به بهشت راه میدهند و سپس لوازم آن زندگی را در دنیا کسب کنیم.
برای حرکت آگاهانه باید کسانی را الگوی خود قرار دهیم که این مسیر را خوب میشناسند. یعنی پیامبر اکرم(صل الله و علیه و آله) و ائمه معصومین که آموزشهای لازم را برای این حرکت دیدهاند.
فراموشی ابدیت و زندگی جاودانه، منشأ اشتباهات در دنیا
فراموشی ابدیت و زندگی جاودانه چیزی است که موجب میشود انسان، هرچهقدر هم از اوضاع زندگی آخرتی مطلع باشد، در دنیا به اشتباهات زیادی بیفتد و خود را ارزان بفروشد.
خداوند در قرآن حدود 80 مرتبه، «خلود و جاودانگی» زندگی انسان را یادآوری کرده و به همین دلیل، معصوم7 فرمود: بهایی کمتر از بهشت برای شما نیست، پس خود را جز به بهشت نفروشید.
علم به آخرت دو معنا دارد
1 ـ اطلاعات لازم را در مورد جایی که میخواهیم برویم و تا ابد در آن زندگی کنیم، کسب نماییم.
2 ـ تجهیزات لازم را برای سفر روح کسب کنیم، نه اینکه تنها به فکر توسعه مادی و آباد کردن دنیا باشیم.
معصوم7 فرمود: «الدنیا مزرعه الآخره ـ دنیا مزرعه آخرت است.» نتیجه این میشود که به فرموده معصوم7: «الدنیا دار مَمَرِرّ و الآخره دار مقر ـ دنیا سرای عبور است و آخرت سرای قرار گرفتن»[3]
نتایج اصالت دادن به آخرت در دنیا
1 ـ اگر ما به آخرت اصالت بدهیم و بدانیم که سرنوشت همه چیز را «تفکر آخرتی» تعیین میکند، تمام حرکتهای خود را در دنیا بر همین اساس انجام میدهیم. اجازه نمیدهیم هیچ عملی از ما سر بزند که با اصول زندگی آخرتی منافات داشته باشد.
2 ـ بیش از آنکه برای نیازهای زودگذر دنیایی خود نگران باشیم، نگران تهیه امکانات زندگی ابدی خواهیم شد.
3 ـ آماده مرگ (تولد برای زندگی شیرین ابدی) میشویم.
4 ـ حتی جوانها نخواهند گفت: «حالا خیلی وقت داریم»، چه رسد به افراد مسن و سالخورده.
5 ـ اصالت دادن به آخرت، منافاتی با نیازهای دنیوی ندارد. زیرا حضرت علی( علیه السلام ) فرمودند: برای آخرت چنان باش که انگار فردا خواهی مرد و برای دنیا چنان باش که انگار همیشه زنده هستی.
6 ـ اصالت دادن به آخرت، موجب میشود انسان همه داراییها و تواناییهای دنیوی خود را به استخدام آخرت درآورد.
7 ـ اصالت دادن به آخرت، مانع گناه و دلبستگیهای حرام میشود.
از فرمول نسبت هزاران نتیجه بهدست میآید:
فرمول نسبت: «نسبت دنیا به آخرت مانند نسبت رحم مادر است به دنیا.»
قوانین اساسی حاکم بر حرکت جنین از رحم مادر به سوی دنیا، شبیه قوانین حاکم بر حرکت انسان از دنیا بهسوی آخرت است.
انواع تولد در دنیا و آخرت: 1 ـ ناقص، 2 ـ بیمار، 3 ـ ضعیف، 4 ـ سالم، 5 ـ سالم قوی
1 ـ تولد ناقص
اگر جنین در رحم مادر، در مجرا و مسیر حرکت و رشد صحیح خود قرار نگیرد، ناقصالخلقه متولد میشود و هنگام تولد، مثلاً چشم، گوش، دست و پا یا سایر عضوهای اصلی را ندارد. چون این نقصها «برطرفکردنی» نیستند، انسان همه عمر در عذاب است.
نباید این نقصها را به حساب خداوند گذاشت، بلکه عوامل مختلفی از جمله جهالت پدر و مادر یا عوامل خارجی مثل جنگ و ... در این نوع تولد مؤثر است. ضمناً خداوند قوانین تولد سالم را از طریق پیامبر صلوات الله علیه و ائمه: آموزش داده است. در احادیث آمده که چه کنید تا فرزند شما زیبا، عاقل، باهوش و سالم متولد شود.
این نوع تولد در آخرت، مخصوص سه گروه است: 1 ـ کفار، 2 ـ منافقین، 3 ـ مشرکین
علت عذاب ناقصالخلقهها در دنیا و آخرت
در دنیا و آخرت قوانینی حاکم است که هرکس آنها را رعایت کند، از عذاب در امان است وگرنه مشمول عذاب خواهد شد.
مثلاً در دنیا قانون طول موج وجود دارد. پس کسی که ابزار گوش را در رحم مادر تهیه نکرده، نمیتواند صداها را از طریق امواج بشنود. کسی که چشم تهیه نکرده، ابعاد رنگها، زیباییها و... را درک نمیکند. کسی که دست و پا تهیه نکرده در عذاب است. اما همانگونه که جنین تا وقتی که در رحم مادر بود، عذاب نمیکشید، انسان هم تا وقتی که در دنیا به سر میبرد، عذاب آخرت را نمیکشد. دلیلش این است که جنین در شرایط زیستی رحم، نیازی به ابزارهای دنیایی نداشته است.
روحی که ناقصالخلقه به آخرت منتقل شود و ابزار منطبق با شرایط زیستی آخرت را در دنیا تهیه نکند، تا ابد زندگی پر عذابی دارد. اما روحی که با ابزارهای منطبق با اصول زیستی آخرتی پیوند خورده، تا ابد با شادی و نشاط زندگی میکند.
2 ـ تولد بیمار
بیماریهای دنیا: اگر جنین در مسیر حرکت و رشد طبیعی قرار نگیرد، نوزاد هنگام تولد، هرچند که عضوهای اصلی را دارد، اما بعضی بیماریها را هم دارد. مثل یرقان، گرفتگی یک رگ قلب، کج بودن استخوان دست، پا، یا دررفتگی لگن. ویژگی این بیماریها این است که «برطرفکردنی» هستند.
نوزاد بیمار تا زمانی که یک، دو یا چند بیماری که از رحم مادر با خود آورده برطرف نشود، در عذاب است. درمان برخی بیماریها کوتاه مدت و برخی طولانی خواهد بود. این بیمار تا زمان کسب سلامتی نمیتواند به کودکان سالم بپیوندد. (نوعی زندان)
بیماریهای آخرت: در تولد بیمار، روح انسان هنگام انتقال، ناقص (همراه با شرک، کفر یا نفاق) نیست، بلکه با یک یا چند نوع بیماری متولد میشود، مثل حسادت، کبر، سوء خلق، زودرنجی، بدهکاری ،حقالناس، ضعف ارتباط با دیگران و...
روح متولد شده، بسته به نوع و تعداد بیماریهایی که با خودش به همراه دارد، دو عامل عذاب و معطلی را برای درمان تحمل میکند و تا زمانیکه سلامت کامل (شرایط زیستی بهشت) را کسب نکند، شایستگی ورود به بهشت را پیدا نمیکند. به همین دلیل خداوند دنیا را به خاطر دارا بودن قابلیت رحمی نسبت به آخرت، محل مناسبی برای درمان ما معرفی نموده و ما را به تلاش برای کسب قلب سلیم و زدودن آلودگیهای روح دعوت مینماید. از طرفی دوران جوانی، اهمیت بسزایی در خودسازی دارد، چرا که بیماریها هنوز در روح انسان عمیقاً ریشه ندوانیدهاند و با تلاش کمتر و در زمان کوتاهتر قابل درمانند.
اما اگر انسان در دنیا بیماریهای روح را درمان نکند، حتی اگر به مقام «سعد» (از اصحاب پیامبر9) برسد، گرفتار عذاب شدید قبر خواهد شد.
3 ـ تولد ضعیف: برخی نوزادها نه ناقص و نه بیمارند، بلکه ضعیف هستند و قادر به ملحق شدن به زندگی عادی دنیا نیستند. آنها را در دستگاه قرار میدهند تا با دارو تقویت شوند.
روح در این تولد، با نقص یا بیماری منتقل نمیشود، بلکه همانند نوزادی سالم ولی ضعیف به برزخ منتقل و متولد میگردد. ضعفهای اعتقادی در دنیا مثل ضعف در توحید، نبوت و... چنین تولدی را در پی دارد.
اما روح متولد شده، پس از طی مراحل آموزشی، آمادگی ورود به بهشت را کسب مینماید. نوع آموزشها نیز به نوع و درجه ضعف روح منتقل شده بستگی دارد.
درمان قبل از تولد به دنیا و آخرت
خداوند در رحم دنیا «وسایلی» را فراهم آورده تا ضعف مؤمنان را قبل از تولد به عالم برزخ درمان کند. استفاده از این وسایل، ما را در کسب «قلب سلیم» مدد میرساند. یکی از این وسایل، توسل به معصومین: است که فرمود: «نحن الوسیله ـ ما وسیلهایم.»
این وسایل در مورد افرادی که بیماریشان شدید است، کارساز نمیشود و آنها با بیماری و ضعف به عالم برزخ متولد میشوند و کار در آنجا سختتر است.
این درمان شبیه درمانهایی است که در مورد جنین بیمار انجام میشود. جنین را از رحم مادر بیرون میآورند، قلب، کلیه یا بیماری دیگرش را درمان کرده و به رحم مادر برمیگردانند تا به رشد طبیعی خود ادامه دهد و سالم متولد شود.
4 ـ تولد سالم
این تولد نه ناقص است، نه بیمار و نه ضعیف، بلکه «سالم» است.
انسانهایی که سالم به برزخ متولد میشوند، در دنیا اهل مراقبت نفس بوده و متوجه اعمال خویش میباشند. زمانی که روحشان به گناهی آلوده شد، با توبه و استغفار به درمان بیماری میپردازند و در صورت ایجاد هر شک و شبههای در مسائل عقیدتی، سریعاً نسبت به رفع ضعفشان اقدام میکنند. در نتیجه در هنگام تولد با به همراه داشتن «قلبی سلیم»، دچار معطلی و عذاب برای درمان نخواهند شد و به بهشت ابدی خداوند داخل میگردند.
5ـ تولد قوی
الف) تولد قوی از رحم به دنیا:
در این تولد، جنین به دلیل آمادگیهایی که داشته و آمادگیهای خود رحم، رشد مناسبی در رحم کرده است. به همین دلیل، بعد از تولد، از نوزادهای سالم دیگر، بهرهبرداری بیشتری از دنیا میکند.
والدین در 6 ویژگی جنین مؤثرند: 1 ـ سلامت، 2 ـ قدرت، 3 ـ زیبایی، 4 ـاخلاق، 5 ـ هوش، 6 ـ عقل
برخی عواملی که در این 6 مورد تأثیر دارند: 1 ـ زمان آمیزش و بسته شدن نطفه، 2 ـ مکان آمیزش، 3 ـ نحوه آمیزش،
4 ـ غذای قبل از آمیزش، 5 ـ آمادگی روحی و ذکرهای قبل از آمیزش، 6 ـ مراقبتهای دوران بارداری
4 ـ غذای قبل از آمیزش، 5 ـ آمادگی روحی و ذکرهای قبل از آمیزش، 6 ـ مراقبتهای دوران بارداری
ب) تولد قوی از دنیا به آخرت:
در این تولد، روح در کسب معنویات دنیا، سعی میکند بهترینها باشد. در مقابل آلودگیهای ظاهر و باطن حساس است. در صادرات و واردات قلبی،اهل پاکی و مراقبت است. چنین روحهایی «السابقون السابقون» هستند و در خوبیها از دیگران سبقت میگیرند. احکام خدا را بر زندگی و تمایلات خود حاکم میکنند. نیازهای آخرتی خود را فدای دنیا نمیکنند. چون عمر گرانترین سرمایه کسب و تهیه از دنیا است و پس از تولد (مرگ) باید در زمان بسیار طولانی، ثانیه به ثانیه آن را حساب پس بدهند، اینگونه روحها در مصرف بیهوده و نادرست عمر بخل میورزند. آنها سعی میکنند در دنیا حساب شده و منظم زندگی کنند و با ابدیت انس بگیرند تا مرگ برایشان غریب و وحشتناک نباشد، بلکه عزیز و دوستداشتنی باشد.
تولد سالم چگونه بهدست میآید؟
پس از تولد در آخرت (مرگ)، هیچیک از چیزهایی که در دنیا برای کسب آنها وقت گذاشتهایم به درد ما نمیخورند، مگر «الا من اتی الله بقلب سلیم ـ مگر کسی که قلب سلیم با خود بیاورد.» «قلب سلیم» تنها از راه کنترل غرایز و تمایلات نباتی و حیوانی، و به کمال رساندن استعدادهای انسانی بهدست میآید که خداوند برای آنها خود را «احسن الخالقین» نامیده، نه برای استعدادهای نباتی و حیوانی.
شناخت محسوسات دنیا، برای درک کمالات انسانی
محسوسات دنیا چهار دسته هستند و هر یک دارای کمال مخصوص خود هستند.
1 ـ جمادات: خاصیت عنصری دارند، رنگ و شکل میپذیرند و فضا را اشغال میکنند.
2 ـ نباتات: علاوه بر کمالات جمادات، رشد و تولیدمثل میکنند و زیبایی و قدرت بدنی دارند.
3 ـ حیوانات: علاوه بر کمالات جمادات و نباتات، غریزه، غضب، شهوت و عاطفه دارند و به همنوع کمک میکنند.
4 ـ انسانها: علاوه بر کمالات نباتات و حیوانات، استعداد اشرف مخلوقات شدن دارند که سایر موجودات هرچهقدر هم تلاش کنند، به این مقام نمیرسند.
[2] سوره شعراآیه 89-88
[3] بحارالانوار ج75 ص