تدبیر و نظم درکارها
امام على (علیه السلام ) مى فرماید:لا عقل کالتدبیر) غرر، ص 354)«هیچ عقلى مانند برنامه ریزى نیست .»
از رموز موفقیت انسان در زندگى داشتن برنامه و نظم است . برنامه ریزى و تقسیم کار و اسـتـفـاده بـهـیـنـه از زمـان و مـکـان و امـکـانـات ، از اصول مدیریت و عقل زندگى است .
هـرچـنـد نـظـم ، تـدبـیـر و تـقـسـیـم کـار هـریـک مـقـوله اى مـسـتـقـل و جـداى از یـکـدیـگـرنـد، مـجـمـوع آن ها یک چیز را به انسان گوشزد مى کند و آن جلوگیرى از هدر رفتن عمر و فرصت ها و امکانات است .
نـظـم به انسان کمک مى کند که هر کار را در وقت مناسب خود انجام دهد و تقسیم کار، وظیفه افـراد را در انـجام وظایف مشخص مى سازد و انسان را مسئولیت پذیر مى کند و سرانجام تـدبـیـر و بـرنـامـه ریـزى ، امـکـان استفاده بهتر و بهره ورى نیکوتر را از همه امکانات فراهم مى سازد.
امـیـر مـومـنـان (عـلیـه السـلام ) در وصـیـت خـود پـس از سـفارش به تقوا به نظم در امور توصیه مى کند و مى فرماید:اوصیکم بتقوى الله و نظم امرکم ) نهج البلاغه صبحى صالح ، ص 421.)«شما را به تقواى الهى و نظم در کارهایتان سفارش مى کنم .»و نیز فرمود:اعمل لکل یوم بما فیه (نهج البلاغه صبحى صالح ، ص 421.)«در هر روز وظیفه و کار همان روز را انجام ده .»و در جاى دیگر فرمود:الحازم من جاد بما فى یده و لا یوخر عمل یومه لغد) غرر الحکم ، ص475) «دوراندیش به کسى مى گویند که آنچه دارد برگیرد و کار امروز را به فردا نیندازد.»
درباره تقسیم کار نیز آن حضرت فرمود:ان لیلک و نهارک لا یستوعبان بجمیع حاجتک فاقسمها بین عملک و راحتک (غرر الحکم ، ص 480.)«شـبـانـه روز تـو بـراى هـمه کارهایت کافى نیست . پس آن را بین کار لازم و استراحت خود تقسیم کن .»
بـرخـى کـسـان شـب و روز مى دوند و همه وقت خود را صرف اندوختن سرمایه هاى مادى مى کـنـنـد، نه وقت براى استراحت و خواب و خوراک مى گذارند و نه براى عبادت و نه براى خانواده .
امام رضا (علیه السلام ) درباره تقسیم کار فرمود:«وقت خود را چهار بخش کن . یک بخش براى عبادت ، بخش دیگر براى رفت و آمد با دوستان مورد اعتماد، بخشى براى کار و درآمد، و بخشى هم براى استراحت و لذت» (بحارالانوار، فصل سخنان امام رضا(ع ))
در مـورد تـدبـیـر و بـرنـامـه ریـزى بـه ویـژه در امور اقتصادى نیز شکى نیست که اثر بـسـزایـى در زندگى بهتر دارد و از هر گونه لغزش و اشتباه جلوگیرى مى نماید و از دوباره کارى ها، مقطعى کارکردن ها، و اتلاف نیروها و امکانات مى کاهد. هیچ کشورى بدون برنامه موفق نمى شود.
على (علیه السلام ) فرمود:التدبیر قبل العمل یومن الندم ) تصنیف الغرر، ص 345.(«تدبیر پیش از هر کارى آدمى را از پشیمانى در امان مى دارد.»و فرمود:التدبیر قبل العمل یومن العثار (تصنیف الغرر، ص 345.)«تدبیر قبل از کار، آدمى را از لغزش باز مى دارد.»و نیز فرمود:صلاح العیش التدبیر(تصنیف الغرر، ص 345.)«امور زندگى فقط با تدبیر و برنامه ریزى اصلاح مى شود و به عکس ، بى تدبیرى به فساد جامعه مى انجامد.»حضرت فرمود:آفه المعاش سوء التدبیر(تصنیف الغرر، ص 345.)«آفت زندگانى ، تدبیر بد است .»
دولت هایى که با برنامه ریزى دقیق و صحیح حرکت مى کنند، بسیار موفق ترند تا آن ها که برنامه ریزى مقطعى دارند.
نـخـسـتـیـن شرط مدیریت چه در محیطهاى کوچک و چه در فضاهاى بازتر، مانند یک دولت ، داشتن تدبیر صحیح و برنامه درست است .